Chapter 13 -Sura 13
1Алиф.
Лом. Мим. Ро.
Ушбулар
китобнинг
оятларидир. Ва сенга
Роббингдан
нозил қилинган
нарса ҳақдир.
Лекин
одамларнинг
кўплари
иймон
келтирмаслар.
2Аллоҳ
сиз кўриб
турган
осмонни
устунсиз
кўтарган,
сўнгра аршга
эга бўлган, қуёш
ва ойни Ўзига
бўйинсундирган
зотдир. Ҳар бири
номланган
ажалгача
юрадир. У
ишнинг
тадбирини қиладир,
оятларни
муфассал
этадир. Шоядки
Роббингизга
мулоқот
бўлишга
ишонч ҳосил қилсангиз.
(У–Аллоҳ
дунёдаги
барча ишнинг
тадбирини қилади.
Ҳа, нима ҳодиса
рўй берса, ҳаммаси
Аллоҳнинг
тадбири
биландир,
жумладан, юқорида
зикр қилинган
ишлар ҳам. Ана шундай
ишларга қодир
Аллоҳ Пайғамбарига
ҳақ китобни
юбора
олмасмиди?! Ана ўша
Роббингизга
мулоқот
бўлганингизда,
яъни, қиёматда
қайта
тирилганингизда
иймондан,
жумладан, Аллоҳнинг
ҳақ китобига
бўлган
иймондан ҳам
сўраласиз.)
3У
ерни чўзиб,
унда баланд
тоғлар ва анҳорлар
қилган, ҳар
хил
мевалардан
жуфт-жуфт қилган
зотдир. У кечани
кундузга
ўратур. Бунда,
албатта,
тафаккур қилувчи
қавмлар учун
оят-белгилар
бордир. (Ҳа,
у кўз ўнгингизда
ерни чўзиб қўйган
зотдир. Қаердан
қарасангиз, қаршингизда
ер чўзилиб
ётибди. Буни
ким қилган? Албатта,
Аллоҳ қилган.)
4Ва
ер юзида қўшни
бўлаклар бор. Шунингдек,
узумлар, боғлар,
экинзорлар,
шохлаган ва
шохламаган
хурмолар
бўлиб, бир
хил сув ила
суғориларлар
ва уларнинг
баъзиларининг
мевасини
баъзилариникидан
афзал қиламиз.
Бунда,
албатта, ақл
ишлатувчи қавмлар
учун
оят-белгилар
бордир. (Дарҳақиқат,
ўйлаб
кўрадиган
бўлсак. Улар
бир хил ерга
экилади, бир
хил суғорилади,
аммо таъми
хилма хилдир.
Хурмо ҳам
шу. Ер бир,
сув бир,
лекин
мевасининг
таъми бир-бириникига
ўхшамайди. Хўш, буни
ким қилади? Албатта,
Аллоҳ.)
5Агар
ажабланадиган
бўлсанг,
уларнинг:
«Агар биз
тупроқ бўлиб
кетсак ҳам,
янгидан
яратиламизми?!»
дейишлари
яна ҳам
ажабланарлидир.
Ана ўшалар
Роббиларига
куфр
келтирганлардир.
Ана
ўшалар
бўйинлари
кишанларда
бўлганлардир.
Ана
ўшалар дўзах
эгаларидир. Улар унда
абадий қолурлар.
6Улар
сендан
яхшиликдан
аввал
ёмонлик келтиришни
талаб қилурлар. Ҳолбуки,
улардан
аввал
мисоллар
ўтмишдир. Ва, албатта,
Роббинг
одамларнинг
зулмига қарамай,
улар учун мағфиратлидир.
Ва,
албатта,
Роббинг иқоби
шиддатлидир.
(Уларга
ўхшаган
кофир қавмлар
кўп ўтган. Улар ҳам
буларга
ўхшаб Пайғамбарларга
қарши чиққан
ва турли
талаблар қўйган
эдилар. Оқибатда
ҳаммалари ҳалок
бўлганлар. Эндигилар
аввал ўтган
мисоллардан
ибрат олсалар,
тавба қилсалар,
яхши бўлар
эди.)
7Куфр
келтирганлар:
«Унга
Роббидан бир
оят нозил қилинса
эди», дерлар.
Сен фақат огоҳлантирувчисан,
холос. Ва ҳар
қавмнинг ҳидоятчиси
бордир. (Ҳа,
Пайғамбар
кишиларни
куфрнинг,
исённинг ва
гуноҳкорликнинг
оқибатидан
огоҳлантиради,
холос. У
одамлар
сўраган
оят-мўъжизаларни
келтиришга
масъул эмас.
)
8Аллоҳ
ҳар бир урғочининг
ҳомиласини ҳамда
бачадонлар
нуқсон ёки
зиёда қиладиган
нарсаларни
биладир. Ҳар бир
нарса Унинг ҳузурида
ўлчовлидир.
9У зот ғойибни
ҳам, шоҳидни ҳам
билгувчидир.
У буюкдир,
юксакдир.
10Сиздан
ким гапни сир
тутса, ким
уни ошкор қилса
ёки ким
кечаси
беркинувчи
бўлсаю ким кундузи
ошкор юрувчи
бўлса,
барибир.
11Унинг
олдида ҳам,
ортида ҳам
таъқиб қилгувчилар
бор. Улар
уни Аллоҳнинг
амри ила ҳифз
қилиб
турурлар. Албатта, то
бир қавм
ўзларини
ўзгартирмагунларича,
Аллоҳ
уларнинг ҳолини
ўзгартирмас.
Агар Аллоҳ
бирор қавмга
ёмонликни
ирода қилса,
бас, уни қайтариб
бўлмас ва
улар учун
Ундан ўзга
валий ҳам йўқ.
(Аллоҳ Ўзи
юқорида зикр қилганидек,
бандалар
учун ўта
махфий бўлган
ҳолатларни ҳам
жуда аниқлик
ила билиб
туришига қарамай,
ҳар бир
бандага
тўрттадан
фариштани
бириктириб қўйгандир.
Улардан
иккитаси
банданинг ҳар
бир қилган
амалини ўша
вақтнинг
ўзидаёқ ёзиб қўяди.
Бу ҳар бир
бандага
катта
масъулият
юклайди.
Фаришталардан
иккитасининг
бандани қўриқлаб
туриши эса,
Аллоҳ уни
мукаррам қилганини
кўрсатади. Демак, ҳар
бир инсон ўша
икромга лойиқ
бўлиб, ўша
масъулиятни ҳис
этмоғи керак.
Ўзини
ўнглашга,
тузатишга,
Аллоҳнинг
розилигини қозонтирадиган
амалларни
бажаришга
уриниши
лозим.)
12У
сизларга чақмоқни
хавф ва тамаъ
қилиб
кўрсатади ва
оғир
булутларни
пайдо қилади.
13Ва
момақалдироқ
(раъд) Унинг ҳамди
ила тасбиҳ
айтадир ва
фаришталар ҳам
ундан қўрққанларидан
(тасбиҳ
айтадир). У чақмоқларни
юборадир ва
улар ила хоҳлаган
одамларини,
улар Аллоҳ ҳақида
талашиб
турганларида,
урадир. У қаттиқ
ушлайдиган
зотдир. (
Инсон момақалдироқнинг
овозидан даҳшатга
тушади, бу
овоз унга қўрқинчли
бир қувват
бўлиб
туюлади,
аслида эса,
момақалдироқ
ўзининг Холиқига–Аллоҳ
таолога ҳамд
ва тасбеҳ
айтаётган
бўлади.)
14Ҳақ
даъвати
Уникидир.
Ундан ўзгага
дуо қилаётганларга
эса, ҳеч бир
нарсада
ижобат
этмаслар. Магар,
икки кафтини
сувга узатиб,
сув оғзига
етишини
кутган
одамга
ўхшарлар. Ҳолбуки,
унга етмас. Кофирларнинг
дуоси
залолатдан
ўзга ҳеч
нарса
эмасдир.
15Аллоҳга
осмонлару
ерлардаги
кимсалар ва
уларнинг
соялари хоҳ
истасинлар,
хоҳ
истамасинлар,
эртаю кеч
сажда қилурлар. («Осмонлардаги
кимсалар»
фаришталар
ва яна уларга
ўхшаган-ўхшамаган
ёки умуман
бошқа махлуқлар
бўлиши
мумкин. «Ердаги
кимсалар»
деганда эса,
инсонлар ва жинлар
тушунилади. Уларнинг ҳаммаси,
хоҳласалар ҳам,
хоҳламасалар
ҳам, Аллоҳ
таолога
сажда қиладилар,
Унга
таслимдирлар,
У жорий этган
қонунларга
бўйинсуниб
яшайдилар. Нафақат
уларнинг
жасадлари,
балки
соялари ҳам
Аллоҳнинг
амрига эртаю
кеч
бўйинсунадилар–сажда
қиладилар.
Бирорта соя
ўз эгасининг
хоҳишига
биноан
тушмайди,
унинг хоҳлаганича
ҳам
бўлмайди.)
16Сен:
«Осмонлару
ернинг Робби
ким?» деб
айт. «Аллоҳ»,
дегин.
«Ўзингизга
Ундан ўзга,
ўзларига
фойда ёки
зарарга эга
бўлмаган
валийларни
тутдингизми?» дегин.
«Кўзи кўр
билан
кўрувчи
баробар бўлурми
ёки
зулматлар
билан нур
баробар
бўлурми?»
дегин. Ёки
улар Аллоҳга
У яратган
махлуқотларга
ўхшаш махуқотларни
яратганларни
шерик қилиб
олдилару
уларга
яратилган
махлуқотларга
ўхшаш
кўринмоқдами?
«Барча
нарсанинг
яратувчиси
Аллоҳдир. Ва
У бирдир, Қаҳҳордир»,
дегин.
17У
зот осмондан
сув туширди. Сўнгра
водийларда
ўз миқдорича
сел оқди. Бас,
сел ўз устига
чиққан
кўпикни
кўтариб
келди. Ва
зеб-зийнат,
асбоб-ускуна
ясаш мақсадида
ўтда
тобланадиган
нарсаларда ҳам
шунга ўхшаш
кўпик
бўладир. Аллоҳ
ҳақ ва
ботилга мана
шундай
зарбулмасал
келтирур. Аммо кўпик
ўз-ўзидан йўқ
бўлиб кетди.
Одамларга
манфаат
берадиган
нарса эса, ер юзида
қолди. Аллоҳ
мисолларни
ана шундай
келтирадир. (Аллоҳ
таоло
осмондан сув
тушириб, ёмғир
ёғдирса, сел
оқади. Шу
билан бирга,
сел ўзининг
устида
кўпикни ҳам оқизиб
келади. Бунда
сув ҳаққа,
кўпик
ботилга
ўхшатилмоқда.
Зеб-зийнат
ясаладиган
олтин ва
кумуш, асбоб-ускуна
ясаладиган
темир ва мис
каби
маъданлар
устида ҳам
занг ва
кераксиз
моддалар
бўлади. Бу
масалда ҳаққа
асл
маъданлар,
ботилга занг
ва кўпик қиёс
қилинмоқда. Кўпик,
гарчанд
сувнинг
устига чиқиб
турган бўлса ҳам,
барибир у
кўпикдир. Маъданлардаги
занг ва бошқа
моддалар
уларни ўраб
турган
бўлсалар ҳам,
тобланиш вақти
келганда,
бирпасда йўқ
бўлиб
кетадилар.
Ботил ҳам
шундай:
ўзидан-ўзи йўқ
бўлиб
кетади.)
18Роббиларига
ижобат
этганларга
гўзаллик бордир. Унга
ижобат
этмаганларга
эса, агар ер
юзидаги ҳамма
нарсалар ва
яна
шунчасига
эга
бўлсалару
уни фидо қилсалар
ҳам, ана
ўшаларга
ёмон ҳисоб
бўлур ва
жойлари жаҳаннамдадир.
У қандай ҳам
ёмон жойдир.
19Сенга
Роббингдан
нозил қилинган
нарса,
албатта, ҳақ
эканини
биладиган
кимса кўр
одамга ўхшармиди? Буни,
албатта, ақл
эгаларигина
эслайдилар.
20Улар
Аллоҳнинг аҳдига
вафо қиладиган
ва мийсоқни
бузмайдиганлардир.
(Бу ояти
каримадаги аҳд
барча аҳдларни
ўз ичига
олади, бу аҳдларнинг
аввалида
иймон аҳди
туради. Бу
ояти
каримадаги
мийсоқ ҳам
барча мийсоқларини
ўз ичига
олади.)
21Улар Аллоҳ
боғланишига
амр этган
нарсани боғларлар,
Роббиларидан
чўчирлар ва
ёмон ҳисобдан
қўрқарлар. (Бу
ишларнинг
бошида
«силайи раҳм»–қариндошлик
алоқаларини
боғлаш,
уларга
яхшилик қилиш
туради. Шунингдек,
бева-бечора,
етим-есир ва
барча муҳтожларга,
бутун
мавжудодга
яхшилик қилишлик
мусулмон
инсонга
вазифа қилиб
юклатилгандир.)
22Улар
Роббилари
юзини кўзлаб,
сабр қиларлар.
Намозни
тўкис адо
этарлар, Биз
уларга ризқ қилиб
берган
нарсадан
махфий ва
ошкора инфоқ қиларлар
ва ёмонликни
яхшилик ила қайтарарлар.
Ана
ўшаларга оқибат
диёри бордир.
23Адн
жаннатларидир.
Унга улар ва
уларнинг
оталари,
жуфти ҳалоллари
ва
зурриётларидан
солиҳ
бўлганлари
кирарлар.
Сўнгра
уларнинг ҳузурларига
ҳар эшикдан
фаришталар
кириб:
24«Сабр
қилганингиз
учун
сизларга
Салом бўлсин! Бу
оқибат диёри қандай
ҳам яхши!!!»
(дерлар). (Мазкур
жаннатга ҳузур-ҳаловатлари
янада тўлиқ
бўлсин учун
ота-оналари,
эр ёки
хотинлари ва
ўғил-қизлари ҳам
қўшилиб
кирадилар. Аммо шарти
бор. Ўша
ота-оналар,
жуфти ҳалоллар
ва
зурриётлар аҳли
солиҳ
бўлишлари
керак. Аҳли
солиҳ
бўлмасалар,
кира
олмайдилар.
Адн жаннатлари
катта неъмат,
унга
кирганлар
улуғ мақомга
эришадилар.)
25Аллоҳнинг
аҳдини мийсоқдан
кейин
бузадиганлар,
Аллоҳ боғланишига
амр этган
нарсаларни
узадиганлар
ва ер юзида
бузғунчилик қиладиганларга,
ана ўшаларга
лаънат ва
уларга ёмон
диёр бор.
26Аллоҳ
хоҳлаган
кишисининг
ризқини кенг қилур
ва (хоҳлаганиникини)
тор қилур. Улар бу
дунё ҳаёти
ила шод
бўлдилар. Ҳолбуки, бу
дунё ҳаёти
охират
олдида
арзимас матоҳ,
холос.
27Ва куфр
келтирганлар:
«Унга Роббидан
бир
оят-мўъжиза
тушса эди»,
дерлар. Сен:
«Албатта,
Аллоҳ кимни
хоҳласа,
залолатга
кетказадир
ва Ўзига
йўналганларини
ҳидоят қиладир»,
деб айт.
28Иймон
келтирганлар
ва Аллоҳнинг
зикри ила қалблари
ором
топганлар. Аё, Аллоҳнинг
зикри ила қалблар
ором топмасми?
(Ҳа, иймон
келтирганларнинг
қалблари
Аллоҳнинг
зикри ила
ором топади.
Чунки у қалблар
ўзларининг
Аллоҳга
доимий боғлиқ
эканларини ҳис
этадилар. Чунки бу қалблар
дунёдаги ҳамма
нарса Аллоҳдан
эканлигини
яхши
биладилар.)
29Иймон
келтирганлар
ва яхши
амалларни қилганларга
хушнудлик ва
гўзал маскан
бор.
30Шундай қилиб,
сени
ўзларидан
олдин ҳам
умматлар
ўтган бир
умматга
уларга ўзингга
ваҳий қилган
нарсамизни
тиловат қилиб
беришинг
учун юбордик.
Ҳолбуки,
улар Роҳманга
куфр
келтирурлар.
Сен: «У менинг
Роббимдир,
Ундан ўзга
ибодатга
сазовор зот йўқ.
Унинг
Ўзигагина
таваккал қилдим.
Тавбам ҳам
Унинг
Ўзигадир»,
деб айт.
31Агар Қуръон
ила тоғлар
жилдириладиган,
ер
парчаланадиган
ёки ўликлар
тилга
киритиладиган
бўлганида (имкони
бор эди). Аммо
ишнинг
барчаси Аллоҳга
хосдир. Иймон
келтирганлар,
агар Аллоҳ хоҳласа,
одамларнинг ҳаммасини
ҳидоят қила
олишини
билмадиларми?
Куфр
келтирганларга
то Аллоҳнинг
ваъдаси
келгунча ўз
ишлари
сабабли мудом
ларзага
солувчи
мусибатлар
етар ёки уларнинг
диёрлари яқинига
тушиб турар.
Албатта,
Аллоҳ
ваъдага
хилоф қилмас.
(Қуръоннинг
иши ҳам Аллоҳга
хосдир. Аллоҳ
Қуръонни
одамларга
хитоб этиш
учун, уларнинг
қалбларига
таъсир
ўтказиш учун
нозил этди. Бу билан
эса, тоғларни
жойидан
жилдиришдан,
ерни
парчалашдан
ёки
ўликларни
тилга киритишдан
кўра улканроқ
ишлар қилинди.
Бутун
дунё халқларининг
тарихи
жойидан
жилдирилди, қалбларидаги,
фикрлардаги
тошлар,
музлар парчаланди
ва халқларнинг
руҳига жон
кирди.)
32Батаҳқиқ,
сендан олдин ҳам
Пайғамбарлар
масхара қилинганлар. Бас, куфр
келтирганларга
муҳлат
бердим. Сўнгра,
уларни
ушладим. Бас,
иқобим қандоқ
бўлган эди?!
33Ҳар
бир жоннинг қилган
касби
устидан
турувчи зот
ким? Аллоҳга
ширк
келтирдилар.
Сен:«Уларнинг
номларини
айтинг. Ёки
Унга ер юзида
У
билмайдиган
нарсанинг хабарини
берасизларми?
Балки,
юзаки
гапдир»,
дегин. Йўқ,
куфр
келтирганларга
макрлари
зийнатлаб кўрсатилди
ва улар
йўлдан
тўсилдилар.
Аллоҳ кимни
залолатга
кетказса,
унга ҳеч бир ҳидоятчи
бўлмас. (Демак,
гап бошқа ёқда
экан. Кофирларнинг
дину
диёнатга қарши
қилаётган
макр-ҳийлалари
уларга
зийнатлаб
кўрсатилибди.
Улар, бу қилаётган
ишимиз тўғри
ва гўзалдир,
деб
ўйладилар. Макр-ҳийлаларида
давом
этавердилар.
Оқибатда эса,
Аллоҳнинг
йўлидан
тўсилдилар. Залолатга
кетдилар.)
34Уларга
бу дунё ҳаётида
азоб бор. Албатта,
охират азоби
машаққатлироқ.
Улар учун
Аллоҳдан сақловчи
бўлмас.
35Тақводорларга
ваъда қилинган
жаннатнинг
мисоли
(будир):
остидан анҳорлар
оқади,
мевалари ва
соялари
доимийдир. Бу тақво қилганларнинг
оқибатидир.
Кофирларнинг
оқибати эса,
дўзахдир.
36Биз китоб
берганлар, сенга
нозил қилинган
нарсадан
хурсанд
бўлурлар. Гуруҳлар
ичида унинг
баъзисини
инкор қиладиган
кимсалар ҳам
бор. Сен:
«Албатта, мен
Аллоҳга
ибодат қилишга,
Унга ширк
келтирмасликка
амр қилиндим.
Унгагина
даъват қиламан
ҳамда қайтишим
ҳам Унгадир«,
деб айт.
37Шунингдек,
Биз уни
арабий ҳукм
этиб нозил қилдик.
Агар сен
ўзингга
келган
илмдан сўнг
уларнинг ҳавойи
нафсларига
эргашсанг,
сен учун Аллоҳдан
на бир дўст
ва на бир сақловчи
бўлмас.
38Батаҳқиқ,
Биз сендан
олдин ҳам Пайғамбарлар
юбордик ва
уларга
хотинлар ва
зурриётлар
ато қилганмиз. Ҳеч бир Пайғамбар
Аллоҳнинг
изнисиз
оят-мўъжиза
келтирган
эмас. Ҳар
бир ажалнинг
ўз китоби
бордир. (Яъни,
сенинг оддий
башар
бўлишингнинг
ажабланадиган
жойи йўқ. Биров,
бу ўзимизга
ўхшаган одам
экан, унга иймон
келтирмайман,
агар фаришта
бўлганида
иймон
келтирар
эдим, дейишга
ҳаққи йўқ.
Биз доимо
оддий
одамларни
Пайғамбар қилиб
келганмиз,
фаришталарни
эмас. Ўша сендан
олдин ўтган
Пайғамбарларнинг
ҳам сенга
ўхшаб оиласи,
бола-чақалари
бўлган.)
39Аллоҳ
нимани хоҳласа,
маҳв қилур, нимани
хоҳласа,
собит қилур. Она китоб
Унинг даргоҳидадир.
(Дунёдаги
нарсалардан
нимани хоҳласа,
фойдасиз ёки
муддати
битди, деб
топса, маҳв
этади, йўқотади.
Нимани
фойдали деб
топса, турсин
деса, собит қилади,
қолдиради. Буларнинг ҳаммаси
ва бошқа
нарсалар
ёзилган она
китоб Аллоҳнинг
ҳузуридадир.)
40Уларга
ваъда қилганимизнинг
баъзисини
сенга
кўрсатармиз
ёки сени
(ундан олдин)
вафот
этдираримз. Албатта,
етказиш
сенинг
зиммангда, ҳисоб
қилиш
Бизнинг
зиммамиздадир.
41Биз ерга
келиб, унинг
атрофидан қисқартириб
бораётганимизни
кўрмайдиларми?!
Ҳукмни
Аллоҳ қиладир.
Унинг ҳукмини
таъқиб қилгувчи
йўқ. У ҳисоби
тез зотдир. (Кофирлар
вақт ўтиши
билан ердаги ҳайротлар
камайиб
бораётганини
кўрмайдиларми?
Бой-бадавлат,
ҳайротларга
тўла юртлар аҳолисининг
кофирлиги
туфайли
бойлиги,
давлати ва ҳайротларидан
жудо
бўлаётганларини
кўрмайдиларми?
Уни биз қилмоқдамиз.
Аллоҳдан
ўзга ҳеч ким ҳукм
қила олмайди.
Агар У бирор
юртни
таназзулга
учрашига ҳукм
қилса, ўша
бўлади. Агар
ишонмайдиган
бўлсалар,
тарихга бир
назар
солсинлар.)
42Батаҳқиқ,
улардан
олдингилар ҳам
макр қилдилар. Аммо барча
макрлар Аллоҳнинг
(илкидадир). У ҳар бир
жон нима қилишини
биладир. Яқинда
кофирлар оқибат
диёри кимга
бўлишини
билажаклар.
43Куфр
келтирганлар:
«Пайғамбар
эмассан»,
дерлар. Сен:
«Мен билан
сизнинг
орангизда
Аллоҳ ва
Китоб илми
бор кимсалар
етарли гувоҳдир»,
деб айт.